Γιατί δίνεις τόσο μεγάλη αξία στη σκέψη; Έχεις εθιστεί σ' αυτήν. Είναι ναρκωτικό, είναι κάτι χημικό. Να θυμάσαι ότι η σκέψη είναι ένα χημικό, είναι ναρκωτικό. Όποτε αρχίζεις να σκέφτεσαι, βρίσκεσαι σε ένα είδος ύπνωσης, είσαι υπνωτισμένος, κοιμάσαι. Έτσι, έχεις εθιστεί, όπως ακριβώς συμβαίνει με το όπιο. Μπορείς να ξεχάσεις τον κόσμο, τις στενοχώριες, τις ανησυχίες, τις ευθύνες. Φτιάχνεις μέσα σου ένα διαφορετικό κόσμο. Ονειρεύεσαι, σκέφτεσαι.
Ο Ιησούς μπορούσε να βρει μόνο απλούς ανθρώπους: έναν ψαρά, έναν ξυλοκόπο, έναν παπουτσή — απλοί άνθρωποι. Όλοι οι μαθητές του, εκτός από τον Ιούδα, ήταν αμόρφωτοι. Μόνον ο Ιούδας ήταν αληθινά καλλιεργημένος, ένας εκλεπτυσμένος κύριος. Και πούλησε τον Ιησού για τριάντα κομμάτια ασήμι. Αυτό ο καλλιεργημένος, ο εκλεπτυσμένος Ιούδας τον πρόδωσε κι ο Ιησούς ήξερε πως αν κάποιος μπορούσε να τον προδώσει, αυτός ήταν ο Ιούδας. Γιατί; Επειδή η καρδιά μπορεί να προδοθεί μόνο από το κεφάλι. Η αγάπη μπορεί να προδοθεί μόνο από τη λογική. Τίποτε άλλο δεν μπορεί να προδώσει.
Έτσι, όλες οι αντιπαραθέσεις, όλες οι συζητήσεις είναι μάταιες. Δεν οδηγούν πουθενά. Ακόμα κι αν αισθάνεσαι πως φτάνεις σε ένα συμπέρασμα, το συμπέρασμα αυτό είναι εξαναγκασμένο, δεν φτάνεις σ'
αυτό μέσα από τη συζήτηση. Μπορείς να σωπάσεις τον άλλον, μα δεν μπορείς ποτέ να τον πείσεις. Ποτέ! Και το λέω κατηγορηματικά: Ποτέ! Αν ξέρεις μερικά κόλπα της λογικής, μπορείς να σωπάσεις τον άλλον.
Καμία αντιπαράθεση δεν μπορεί να πείσει. Και αν δεν έχει φτάσει στην πειθώ, τότε ποιο είναι το συμπέρασμα; Το συμπέρασμα είναι εξαναγκασμένο, είναι πάντοτε πρόωρο. Μοιάζει περισσότερο με έκτρωση, δεν είναι πραγματική γέννα. Είναι κάτι που το έχεις επιβάλλει εσύ. Δεν γεννιέται ένα υγιές, ένα δυνατό, ένα ζωντανό παιδί, μα ένα παιδί νεκρό.
Οι παπάδες χρησιμοποιούν τόσο ειδική φρασεολογία, χρησιμοποιούν τέτοιους τεχνικούς όρους, που δεν μπορείς να καταλάβεις για τι πράγμα μιλούν. Και όταν δεν μπορείς να καταλάβεις, νομίζεις πως είναι πολύ βαθυστόχαστοι. Όποτε δεν μπορείς να καταλάβεις κάτι, νομίζεις πως είναι πολύ βαθυστόχαστο. "Είναι πέρα από μένα."
Να θυμάσαι αυτό: Ο Βούδας μιλάει σε μια πολύ συνηθισμένη γλώσσα, η οποία μπορεί να γίνει κατανοητή από τον καθένα. Δεν είναι η γλώσσα των παπάδων. Ο Ιησούς μιλάει με μικρές παραβολές, που μπορεί να τις καταλάβει οποιοσδήποτε αμόρφωτος άνθρωπος. Δεν χρησιμοποιεί ποτέ ειδική φρασεολογία. Ο Μαχαβίρας μιλάει, δίνει τις τεχνικές του, στη γλώσσα των πιο συνηθισμένων και καθημερινών ανθρώπων.
Αν ο καθημερινός άνθρωπος δεν μπορεί να καταλάβει, μόνο τότε μπορούν να επιβιώσουν οι παπάδες. Αν ο καθημερινός άνθρωπος καταλαβαίνει τι λένε, τότε εκείνοι χάνουν, επειδή δεν λένε τίποτα.
Ο έξυπνος έχει πάντοτε εκμεταλλευτεί τον καθημερινό άνθρωπο. Γι' αυτό ο Βούδας, ο Ιησούς και ο Μαχαβίρας δεν έγιναν ποτέ σεβαστοί από τους βραχμάνους, τους λόγιους και τους έξυπνους, επειδή ήταν επιβλαβείς. Κατέστρεφαν τις δουλειές τους.
Δεν μπορείς να εξαπατήσεις μέσα από το σώμα. Το σώμα σου είναι πιο αληθινό από το νου σου. Και όλες οι θρησκείες που έχουν επινοηθεί από τους παπάδες, σού λένε: «Να είσαι εναντίον του σώματος και υπέρ του νου.»
Τώρα έχω μάθει τι σημαίνει εκκλησία. Σημαίνει απλώς να είσαι σιωπηλός και να ακούς. Αυτό μπορεί να γίνει οπουδήποτε και είναι προτιμότερο να γίνει κάπου αλλού, επειδή στην εκκλησία πηγαίνουν πολλοί άλλοι άνθρωποι, οι οποίοι φλυαρούν και με ενοχλούν. Είναι καλύτερα κάτω από ένα δέντρο. Είναι καλύτερα κάτω από τον ουρανό.
Όσο περισσότερους σκοτώνεις, τόσο πιο σπουδαίος είσαι. Όσο πιο αγενής είσαι, τόσο πιο μεγάλος πολεμιστής είσαι.
Και πίσω στη χώρα σου θα σας υποδεχτούν σαν ήρωες, θα σας δώσουν μετάλλια. Επειδή υπήρξες σπουδαίος φονιάς, σου δόθηκε αυτό το μετάλλιο από τη χώρα σου. Και ονομάζουμε αυτές τις χώρες πολιτισμένες — και οι φονιάδες αποκτούν αναγνώριση, οι φονιάδες γίνονται σεβαστοί. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο με τις μαζικές δολοφονίες. Οι ατομικές δολοφονίες δεν επιτρέπονται. Τότε ο δολοφόνος οδηγείται στη φυλακή.
Όταν ολόκληρη η κοινωνία τρελαίνεται, αυτό ονομάζεται πόλεμος. Το κάθε τι παραμερίζεται και επιτρέπεται η αληθινή σου φύση. Γι' αυτό, όλοι νιώθουν χαρούμενοι, όταν υπάρχει πόλεμος.
Θα έπρεπε να είναι αλλιώς, να μη νιώθει κανένας χαρούμενος, όταν γίνεται πόλεμος. Όλοι όμως νιώθουν χαρούμενοι, επειδή τώρα σας επιτρέπεται να είστε ζώα. Ο πολιτισμός σας, η ετικέτα σας, οι τρόποι σας είναι απλώς λουστραρισμένοι τρόποι για να κρύψετε από πίσω το ζώο.
Ένας παντρεμένος άντρας, με έξι παιδιά, ήρθε ο' εμένα, μόλις πριν από λίγες μέρες, και είπε: "Ποτέ στη ζωή μου δεν κοίταξα άλλη γυναίκα. Ποτέ! Τ συμβαίνει όμως; Διαλογίζομαι και για πρώτη φορά οι γυναίκες έχουν γίνει πολύ ελκυστικές. Και είμαι σαράντα οκτώ ετών, με γυναίκα και έξι παιδιά και όλα πάνε καλά. Τι να κάνω; Τώρα φοβάται. Πρέπει να το καταπίεζε συνεχώς αυτό, επί σαράντα οκτώ χρόνια. Τώρα, ξαφνικά, έχει μάθει πώς να χαλαρώνει. Όταν όμως χαλαρώνεις, χαλαρώνεις απόλυτα. Έτσι, όλα εκείνα που έχουν καταπιεστεί, χαλαρώνουν κι αυτά.
Με έναν καταπιεσμένο νου, η χαλάρωση είναι το πιο επικίνδυνο πράγμα. Έρχεσαι σ' εμένα και ρωτάς: "Πώς να χαλαρώσω;" Δεν ξέρεις τι ζητάς, επειδή η κοινωνία σου σε έχει εκπαιδεύσει να μη χαλαρώνεις, η κοινωνία σου σε έχει διδάξει πώς να ελέγχεις κι εγώ βρίσκομαι εδώ να σε διδάσκω πώς να χαλαρώνεις. Αυτό είναι απόλυτα αντικοινωνικό.
Η κοινωνία σου είναι δημιουργημένη από παθολογικούς νους σαν το δικό σου. Έχουν φτιάξει κανόνες και διατάξεις και οι παθολογικοί άνθρωποι είναι πάντοτε πολύ αποτελεσματικοί στο να φτιάχνουν κανόνες και διατάξεις.
Υπάρχει μια δυναμική, ένας εσωτερικός νόμος, ότι οι άνθρωποι που σε σέβονται, κατά βάθος νιώθουν επίσης και έλλειψη σεβασμού. Οι άνθρωποι που σε αγαπούν, σε μισούν επίσης, επειδή μέσα τους είναι χωρισμένοι. Δεν είναι ένα. Έτσι, αφού σε βοηθήσουν να φτάσεις στο θρόνο, ένα κομμάτι έχει τελειώσει, το κομμάτι της αγάπης. Τώρα τι θα συμβεί στο κομμάτι που μισεί; Αμέσως, αρχίζει να λειτουργεί το κομμάτι που μισεί.
Το σεξ είναι το πιο θεϊκό πράγμα στον κόσμο. Γιατί όμως εσύ το ονομάζεις αμαρτία; Επειδή από την αρχή -αρχή, έχεις διδαχθεί πως είναι αμαρτία. Έχεις ξεχάσει εντελώς πως έχεις έρθει από αυτό. Κι έχεις ξεχάσει εντελώς το γεγονός πως όταν η σεξουαλική ενέργεια τελειώνει μέσα σου, θα πεθάνεις. Ζωή είναι η σεξουαλική ενέργεια που πάλλεται μέσα σου.
Έτσι, όλοι οι θρησκευτικοί άνθρωποι, όλοι οι δάσκαλοι έχουν επινοήσει τρόπους για να σε βγάλουν έξω από τη λογική. Το Ζεν έχει τη δική του ιδιαίτερη τεχνική κι αυτή η τεχνική είναι γνωστή ως κόαν.
Το κόαν είναι ένας παράλογος γρίφος. Δεν μπορείς να τον λύσεις. Όσο κι αν προσπαθείς εσύ, η προσπάθεια σου είναι άσχετη. "Πιο εντατικά! Πιο εντατικά!" θα λέει συνέχεια ο δάσκαλος. "Δεν προσπαθείς αρκετά εντατικά!" Και σε κοροϊδεύει, επειδή, οτιδήποτε κι αν κάνεις, δεν είναι ποτέ αρκετό για να λύσεις το πρόβλημα.
Επειδή το πρόβλημα είναι άλυτο! Δεν εξαρτάται από το αν εργάζεσαι εντατικά ή όχι. Αν όμως το κάνεις με όλο σου τον εαυτό, ξαφνικά θα αποκτήσεις επίγνωση του παράλογου. Ποτέ πριν. Ξαφνικά, θα αρχίσεις να γελάς. Το όλο πράγμα ήταν ανοησία. Κι αν μπορείς να αρχίσεις να γελάς με τρελό γέλιο, που έρχεται όταν δεν λειτουργεί η λογική...
Το φαγητό μπορεί να σου δώσει σεξουαλική ευχαρίστηση, επειδή το σεξουαλικό κέντρο και το στόμα συνδέονται. Γι' αυτό το φιλί είναι κάτι σεξουαλικό. Αλλιώς, γιατί; Κι αν φιλάς κάποιον με πάθος, αμέσως θα αισθανθείς να ανεβαίνει σεξουαλική ενέργεια. Γιατί; Αφού το στόμα και το σεξ βρίσκονται τόσο μακριά! Δεν βρίσκονται μακριά, είναι συνδεδεμένα. Είναι οι δύο πόλοι της ίδιας ενέργειας.
Δημιουργώντας συνεχώς ένα συγκεκριμένο ήχο, μπορείς να παράγεις τόση πολλή ζέστη... Μπορείς να το δοκιμάσεις και μόνος σου. Μια νύχτα που κάνει κρύο, στάσου έξω και απλώς κάνε όμκαρ. Πάλλε το Ωμ μέσα σου, όσο πιο πολύ μπορείς, ώστε το Ωμ να ηχεί από τα δάχτυλα των ποδιών σου, μέχρι το κεφάλι σου. Ξαφνικά, θα αισθανθείς ότι το κρύο έχει εξαφανιστεί, το σώμα είναι ζεστό. Και αν το συνεχίσεις αυτό,
σύντομα, σε μια πάρα πολύ κρύα, παγωμένη νύχτα, εσύ θα αρχίσεις να ιδρώνεις.
Με αυτόν τον τρόπο έζησε γυμνός ο Μαχαβίρας. Με αυτόν τον τρόπο οι βουδιστές μοναχοί ζουν γυμνοί στο Θιβέτ, όπου η παγωνιά είναι κάτω από το μηδέν. Κάθονται όλη τη νύχτα κάτω από τον ουρανό, χιονίζει κι εκείνοι ιδρώνουν. Δημιουργούν συνεχώς ένα συγκεκριμένο ήχο.
Κοίτα τη ζωή σου, οτιδήποτε κάνεις. Αν την αφήσεις, τι θα χαθεί; Τίποτα δεν κερδίζεις μέσα από αυτήν. Ασήμαντα πράγματα, από το πρωί ως το βράδυ. Και τότε κουράζεσαι από αυτά, τότε πας για ύπνο και το πρωί είσαι και πάλι έτοιμος να κάνεις τα ίδια ανούσια πράγματα. Είναι ένας φαύλος κύκλος. Το ένα ανούσιο πράγμα οδηγεί στο άλλο ανούσιο πράγμα. Συνδέονται μεταξύ τους.
Έρχονται σ' εμένα άνθρωποι που νομίζουν ότι η αναζήτηση τους είναι θρησκευτική. Η αναζήτηση τους είναι απλώς διανοητική. Κινούνται στις σκοτεινές κοιλάδες του νου, εξακολουθούν να ακούν το νου, ελπίζουν. Είχαν στηρίξει την ελπίδα τους στο χρήμα και απέτυχαν. Είχαν στηρίξει την ελπίδα τους στο σεξ και απέτυχαν. Είχαν στηρίξει την ελπίδα τους σε πάρα πολλά και όλα απέτυχαν.
Να το θυμάσαι αυτό. Όταν φτάνεις στο εσώτατο κέντρο σου, δεν είσαι μόνος, είσαι μοναχικός. Κι αυτή η μοναχικότητα δεν είναι κενό, είναι πληρότητα. Αυτή η μοναχικότητα δεν είναι άδεια, πλημμυρίζει. Αυτή η μοναχικότητα δεν είναι άδεια, είναι το παν.
Οι φωτισμένοι είναι πάντα αλλοπρόσαλλοι. Η λογική συνέπεια είναι πάντοτε του νου. Μπορείς να βρεις έναν σκεπτόμενο με λογική συνέπεια, μα δεν μπορείς να βρεις ένα βούδα με λογική συνέπεια. Κάθε στιγμή, συμπεριφέρεται με έναν καινούργιο τρόπο, επειδή η συμπεριφορά του δεν βγαίνει από το παρελθόν, αλλά ανταποκρίνεται στην παρούσα στιγμή. Και ήταν τόσο απροσδόκητο, που ο νους δεν μπορούσε να λειτουργήσει και ξαφνικά υπήρχε σκοτάδι παντού.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα, που αντιμετωπίζει αναπόφευκτα όποιος ταξιδεύει στο μονοπάτι, είναι το να κάνει μια ξεκάθαρη διάκριση ανάμεσα στην αγάπη και την προσκόλληση. Φαίνονται ίδιες, αλλά δεν είναι. Μοιάζουν ίδιες, αλλά δεν είναι. Μάλιστα, το μίσος μοιάζει περισσότερο με την αγάπη, από ό,τι η προσκόλληση.
Η προσκόλληση είναι ακριβώς το αντίθετο. Στην πραγματικότητα, κρύβει το μίσος και εμφανίζεται σαν αγάπη. Η προσκόλληση σκοτώνει την αγάπη. Τίποτε άλλο δεν μπορεί να είναι τόσο δηλητηριώδες, όσο η προσκόλληση, όσο η κτητικότητα. Προσπάθησε λοιπόν να το καταλάβεις αυτό κι ύστερα μπορούμε να μπούμε σ’ αυτή την όμορφη ιστορία.
Το να αγαπάς, σημαίνει ότι ο άλλος έχει γίνει τόσο σημαντικός, που μπορείς να χάσεις τον εαυτό σου. Η αγάπη είναι δόσιμο χωρίς όρους, επειδή, αν υπάρχει ακόμα κι ένας όρος, τότε ο σημαντικός είσαι εσύ, όχι ο άλλος. Τότε είσαι εσύ το κέντρο, όχι ο άλλος. Και αν είσαι εσύ το κέντρο, τότε ο άλλος είναι απλώς το μέσο. Χρησιμοποιείς τον άλλο, εκμεταλλεύεσαι τον άλλο, βρίσκεις ικανοποίηση, βρίσκεις ευχαρίστηση, βρίσκεις πληρότητα μέσα από τον άλλο, μα ο στόχος είσαι εσύ.
Όλη σου η ποίηση, όλα σου τα τραγούδια για την αγάπη είναι απλώς υποκατάστατα, ώστε να μπορείς να τραγουδάς, χωρίς να μπαίνεις μέσα σ' αυτήν, ώστε να μπορείς να νιώθεις ότι αγαπάς, χωρίς να αγαπάς. Και η αγάπη είναι μια τόσο βαθιά ανάγκη, που δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτήν. Χρειάζεται είτε το αληθινό είτε κάποιο υποκατάστατο.
Το υποκατάστατο μπορεί να είναι ψεύτικο, αλλά τουλάχιστον για κάποιο διάστημα, σου δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεσαι μέσα στην αγάπη. Και ακόμα και το ψεύτικο είναι απολαυστικό. Αργά ή γρήγορα, θα αντιληφθείς πως είναι ψεύτικο. Τότε, δεν πρόκειται να αλλάξεις την ψεύτικη αγάπη σε αληθινή. Τότε, θα αλλάξεις απλώς τον εραστή ή την ερωμένη.
Ιδιαίτερα στη Δύση, όπου η αγάπη έχει σκοτωθεί εντελώς, οι άνθρωποι είναι ερωτευμένοι με αντικείμενα ή με ζώα — σκυλιά, γάτες, σπίτια, αυτοκίνητα. Είναι πιο εύκολο να αγαπήσεις ένα αντικείμενο ή ένα ζώο. Ο σκύλος είναι πιο πιστός από ό,τι μπορεί να είναι μια σύζυγος. Δεν μπορείς να βρεις πιο πιστό ζώο από το σκύλο. Μένει πάντοτε πιστός, δεν υπάρχει κίνδυνος.
Αν θέλεις να κάνεις κτήμα σου τον άλλο, τον σκοτώνεις. Και τη στιγμή που το έχεις πετύχει, χάνεται όλη η δόξα, επειδή τώρα ο άλλος δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Ο άλλος μπορεί να ανταποκριθεί μόνο μέσα σε ελευθερία, εσύ όμως δεν μπορείς να επιτρέψεις ελευθερία, επειδή δεν αγαπάς. Η αγάπη δεν είναι ποτέ κτητική. Δεν μπορεί να είναι, από την ίδια της τη φύση.
Στους παπάδες δεν άρεσε ποτέ ο Βούδας, όσο ήταν ζωντανός, δεν τους άρεσε ποτέ ο Ιησούς, όσο ήταν ζωντανός. Όσο ήταν ζωντανός, ήταν πάντοτε εναντίον του. Όταν είναι νεκρός, αμέσως έρχονται και οργανώνονται γύρω του, κάνουν ένα ναό κι αρχίζουν να σε εκμεταλλεύονται.
Όταν γεννιέται ένα παιδί, εσύ αρχίζεις να κατευθύνεις την αγάπη του: "Εγώ είμαι ο πατέρας σου, αγάπα με." Λες και η αγάπη είναι ένα λογικό συμπέρασμα: "Εγώ είμαι ο πατέρας σου, συνεπώς αγάπα με." "Εγώ είμαι η μητέρα σου, συνεπώς αγάπα με." "Αυτός είναι ο αδελφός σου, συνεπώς αγάπα τον." Και η αγάπη δεν γνωρίζει 'συνεπώς.' Η αγάπη δεν είναι συμπέρασμα.
Έτσι, πριν συμβεί το αυθόρμητο, εμείς αρχίζουμε να πιέζουμε το παιδί. Και το παιδί πρέπει να υποχωρήσει, επειδή είναι αβοήθητο. Έτσι, αρχίζει να πουλάει την αγάπη του και γεννιέται η πολιτική. Γίνεται πολιτικός, χαμογελάει, στο βάθος όμως είναι θυμωμένο. Δείχνει αγάπη του και στο βάθος δεν υπάρχει αγάπη.
Υπάρχει μια φράση του Ιησού, από τις πιο μυστηριώδεις, αδύνατον να την εναρμονίσεις με το νου του Ιησού και πολύ επικίνδυνη. Και η διατύπωση είναι επίσης επικίνδυνη. Ο Ιησούς λέει στους μαθητές του: "Αν δεν μισήσεις τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, δεν μπορείς να έρθεις μαζί μου."
Ένας άνθρωπος σαν τον Ιησού, που λέει ότι η αγάπη είναι το μονοπάτι, που λέει ότι ο Θεός είναι αγάπη, που ανυψώνει την αγάπη στην υψηλότερη δυνατή κορυφή και την κάνει ισοδύναμη με το διαλογισμό, λέει: "Αν δεν μισήσεις τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, δεν μπορείς να έρθεις μαζί μου." Έχει δίκιο, επειδή αν δεν γίνει ο Ιησούς ο πατέρας σου και η μητέρα σου...
Δεν μπορείς να έρθεις σε ένα δάσκαλο, αν δεν έχεις αφήσει εντελώς τον πατέρα σου και τη μητέρα σου. Αυτοί είναι το παρελθόν σου, περασμένοι συσχετισμοί, περασμένες σχέσεις.
Αν γνωρίζεις την αγάπη, δεν υπάρχει κανένας φόβος. Αν δεν γνωρίζεις την αγάπη, τότε ο φόβος γίνεται το κέντρο της ζωής σου. Πώς να προστατέψεις τον εαυτό σου; Έτσι, φτιάχνεις κάστρα, φτιάχνεις τραπεζικούς λογαριασμούς.
Αυτά είναι απλώς προστασίες εναντίον του θανάτου. Και όταν φοβάσαι το θάνατο, φοβάσαι να ζήσεις, επειδή το να ζεις είναι πάντοτε επικίνδυνο. Να ζεις σημαίνει να κινείσαι σε άγνωστα μονοπάτια. Και υπάρχει κίνδυνος. Σε κάθε γωνιά μπορεί να περιμένει ο θάνατος.
Ο άνθρωπος που φοβάται το θάνατο, σιγά - σιγά συρρικνώνεται κι αρχίζει επίσης να φοβάται και τη ζωή. Δεν μπορεί να πετάξει με το αεροπλάνο, δεν μπορεί να μπει στο τρένο, επειδή μπορεί να συμβεί ατύχημα, δεν μπορεί να γίνει φίλος με έναν άγνωστο, επειδή ποιος ξέρει; Δεν μπορεί να ερωτευτεί με καμία γυναίκα, επειδή ποιος ξέρει αν τον εξαπατήσει ή όχι; Δεν μπορεί να πιστέψει.
Οι δάσκαλοι δεν απαντούν ποτέ σε αυτό που ρωτάς. Απαντούν σε αυτό που εννοείς, όταν ρωτάς. Δεν απαντούν ποτέ στην ερώτηση σου, επειδή αυτή είναι άσχετη. Πάντοτε απαντούν σε αυτό που είναι κρυμμένο πίσω από την ερώτηση σου — επειδή εσύ πάντα τα κρύβεις αυτά τα πράγματα.
Σ’ αυτή την κοινωνία ακόμα κι αν δεν είσαι τρελός, κάνε τον τρελό, επειδή η τρέλα είναι το νόμισμα που ισχύει, αυτή είναι η νομισματική μονάδα. Μην είσαι παρείσακτος μέσα στο τρελοκομείο, αλλιώς οι τρελοί θα μαζευτούν όλοι μαζί και θα σε σκοτώσουν. Αν πεις ότι εσύ δεν είσαι τρελός, αυτό σημαίνει ότι προσπαθείς να τους πεις: "εσείς είστε τρελοί." Κι αυτό δεν μπορούν να το αντέξουν.
Αυτό συμβαίνει μ' εμένα κάθε μέρα: αν έρθει ένας φιλόσοφος, αν έρθει ένας ψυχίατρος, ένας άνθρωπος που έχει σπουδάσει ψυχολογία, φιλοσοφία και θρησκεία σε κάποιο πανεπιστήμιο, είναι δύσκολο, σχεδόν ανέφικτο να έχει οποιαδήποτε επικοινωνία μαζί μου. Μπορείς να συζητάς, μα δεν μπορείς να συναντηθείς. Θα κινείσαι παράλληλα. Μπορεί να φαίνονται κοντά, επειδή χρησιμοποιείς τις ίδιες λέξεις, μα αυτό είναι απλώς εξωτερικό.
Αν το πρωί αγαπάς έναν άνθρωπο υπερβολικά, το βράδυ πρέπει να τον μισήσεις, αλλιώς θα πέσεις κάτω από το σχοινί. Είναι περπάτημα πάνω σε τεντωμένο σχοινί. Αν αγαπάς έναν άνθρωπο υπερβολικά, έχεις γείρει υπερβολικά προς τα αριστερά. Τώρα θα πέσεις. Για να ισορροπήσεις, πρέπει να γείρεις προς τα δεξιά.
Οι εραστές πάντοτε καυγαδίζουν. Αυτό είναι ένα είδος ισορροπίας, δεν είναι τίποτα σοβαρό, είναι φυσικό. Εκτός αν πέσεις κάτω από το σχοινί, αυτό είναι άλλο θέμα.
Κάθαρση σημαίνει ότι πρέπει να αφήσεις όλους τους προγραμματισμούς, όλες τις ιδεολογίες, όλες τις έννοιες, όλες τις φιλοσοφίες, όλα όσα σε δίδαξαν οι άλλοι. Πρέπει να γίνεις καθαρός πίνακας, μια Ταbulα Rasa, εντελώς καθαρός. Μόνο όταν είσαι εντελώς καθαρός, όταν τίποτα δεν είναι γραμμένο πάνω σου, μπορεί να γράψει κάτι ο Θεός. Μόνο όταν είσαι εντελώς σιωπηλός κι έχουν εξαφανιστεί όλες οι λέξεις που σου έδωσε η κοινωνία, μπορεί να σου μιλήσει ο Θεός. Η αλήθεια μπορεί να σου ψιθυρίσει στο αυτί τα μυστήρια της μόνο όταν είσαι απόλυτα άδειος. Το κενό είναι καθαρότητα.
Συνήθως ο άνθρωπος μιλά από ανάγκη, επειδή δεν μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό της ομιλίας. Και οι βούδες μιλούν! Όχι από ανάγκη αλλά από άφθονη δύναμη. Είναι σιωπηλοί, δεν υπάρχει πει-ρασμός, έμμονη ιδέα να μιλούν. Μπορούν να παραμείνουν σιωπηλοί πάντα. Παρόλα αυτά όμως μιλούν. Αν μιλήσουν, μιλούν από δύναμή!
Ο κόσμος έχει μικρύνει πολύ και μόλις βρεις τον άλλο άνθρωπο... Δεν είναι καθόλου ζήτημα ομορφιάς και ασχήμιας. Μάλιστα, δεν υπάρχει κανένας που να είναι άσχημος και κανένας που να είναι όμορφος. Ο άσχημος άνθρωπος μπορεί να ταιριάζει με κάποιον. Τότε ο άσχημος άνθρωπος είναι όμορφος για εκείνο τον άνθρωπο. Η ομορφιά είναι σκιά της αρμονίας. Δεν είναι πως ερωτεύεσαι όμορφους ανθρώπους. Η διαδικασία είναι ακριβώς το αντίθετο: Όταν ερωτεύεσαι έναν άνθρωπο, ο άνθρωπος αυτός φαίνεται όμορφος. Η αγάπη φέρνει την ιδέα της ομορφιάς, όχι το αντίστροφο.
Αυτος ο άσχημος γάμος! που είναι ενάντια στη φύση του ανθρώπου. Και υπάρχει λόγος που σε όλο τον κόσμο οι ιερείς επινόησαν αυτόν τον άσχημο γάμο, που υπάρχει πάνω στη γη επί πέντε χιλιάδες χρόνια. Ο λόγος ήταν πως αν οι άνθρωποι είναι δυστυχισμένοι, πηγαίνουν στις εκκλησίες και στους ναούς. Αν είναι δυστυχισμένοι οι άνθρωποι, είναι έτοιμοι να απαρνηθούν τη ζωή. Αν είναι δυστυχισμένοι οι άνθρωποι, βρίσκονται στα χέρια των ιερέων.
Ο μόνος τρόπος να αποβάλεις οποιονδήποτε φόβο είναι να κινηθείς προς το πράγμα ακριβώς που φοβάσαι. Όταν έρχεται κάποιος σ' εμένα και λέει: "Φοβάμαι το σκοτάδι," τότε πάντα του προτείνω: "Πήγαινε και κάθισε μόνος σου, μέσα στη σκοτεινή νύχτα, έξω από την πόλη, κάτω από ένα δέντρο. Τρέμε, ίδρωνε, νιώσε ανήσυχος, αλλά μείνε εκεί!"
Πόση ώρα μπορείς να τρέμεις; Σιγά-σιγά τα πράγματα θα ησυχάσουν. Η καρδιά θα αρχίσει να χτυπά κανονικά... και ξαφνικά θα δεις ότι ούτε το σκοτάδι είναι τόσο τρομακτικό. Και σιγά-σιγά, θα αποκτήσεις επίγνωση της ομορφιάς του σκοταδιού, που μόνο το σκοτάδι μπορεί να την έχει: το βάθος, τη σιωπή, τη βελούδινη αίσθηση, την ακινησία, τη μουσική της σκοτεινής νύχτας, τα έντομα, την αρμονία. Και σιγά-σιγά, καθώς εξαφανίζεται ο φόβος, θα σου κάνει εντύπωση που το σκοτάδι δεν είναι και τόσο σκοτεινό. Έχει τη δική του φωτεινότητα.
Ο νους χρειάζεται μέλλον — κάθε είδους μέλλον. Πρέπει να γίνεις πλούσιος, πρέπει να γίνεις δυνατός, πρέπει να γίνεις όμορφος, πρέπει να γίνεις σοφός, πρέπει να γίνεις φωτισμένος. Όσο υπάρχει το να γίνεις, τόσο επιμένει ο νους. Και η επιμονή του νου είναι όλη σου η δυστυχία. Σε κρατάει σε ένταση. Σε κρατάει σε ανησυχία, σε αγωνία, σε ένα διαρκή φόβο ότι θα χάσεις το στόχο. Σε κρατάει άπληστο — ένας διαρκής πόθος για να φτάσεις στο στόχο. Και δεν έχει καμιά σημασία ποιος είναι ο στόχος -χρήμα ή Θεός, επιτυχία ή σαμάντι- δεν έχει καμία σημασία.
Ο Λάο Τσε λέει: "Αναζήτησε και θα χάσεις." Γιατί; "Αναζήτησε και θα χάσεις." Επειδή αυτό που αναζητάς βρίσκεται μέσα σου. Μπορεί να βρεθεί μόνο όταν σταματήσει κάθε αναζήτηση.
Ποιο ήταν το έγκλημα του Ιησού; Το έγκλημα του ήταν ότι ήταν ευδαίμων ανάμεσα σε ανθρώπους οι οποίοι δεν γνώριζαν τι σημαίνει ευδαιμονία. Το έγκλημα του ήταν ότι ήταν αληθινός ανάμεσα σε ανθρώπους που ζούσαν μέσα στο ψέμα. Το έγκλημα του ήταν ότι είχε μάτια, ανάμεσα σε ανθρώπους που ήταν τυφλοί. Και οι τυφλοί προσβλήθηκαν. Πάντοτε οι τυφλοί προσβάλλονται.
Προσβλήθηκαν από τον Πυθαγόρα, προσβάλλονται από μένα! Πάντοτε προσβάλλονται. Και ο απλός λόγος είναι ότι όποτε ένας άνθρωπος σαν τον Ιησού ή σαν τον Πυθαγόρα περπατάει ανάμεσα σε ανθρώπους, το ύψος του τους κάνει να νιώθουν πυγμαίοι. Το βάθος του τους κάνει να νιώθουν τόσο ρηχοί, που δεν μπορούν να τον συγχωρήσουν. Πρέπει να καταστρέψουν αυτόν τον άνθρωπο. Νιώθουν ότι αυτός ο άνθρωπος τους προσβάλλει, τους πονάει, επειδή "αν μπορεί αυτός να φτάσει σε τέτοια μακαριότητα, γιατί δεν μπορώ εγώ; Αν μπορεί αυτός να ζήσει στο βασίλειο του Θεού, γιατί δεν μπορώ εγώ;" Και εμφανίζεται μεγάλη ζήλια.
Η ιδέα του καλύτερου ανθρώπου είναι παλιά, δεν είναι επαναστατική. Αλλά η ιδέα του καινούργιου ανθρώπου είναι νέα και επικίνδυνη, γιατί απαιτεί θάρρος. Βασική της προϋπόθεση είναι πως πρέπει να πεθάνεις ως προς το παλιό και να γεννηθείς εκ νέου — πρόκειται για αναγέννηση.
Ο καινούργιος άνθρωπος δεν είναι κατ' ανάγκη καλύτερος άνθρωπος. Θα είναι πιο ζωντανός, θα είναι πιο χαρούμενος, θα είναι σε πιο μεγάλη εγρήγορση, αλλά ποιος ξέρει αν θα είναι «καλύτερος», ή όχι; Σε ό, τι αφορά τους πολιτικούς, σίγουρα δεν θα είναι καλύτερος, γιατί δεν θα είναι καλύτερος στρατιώτης—δεν θα είναι καθόλου πρόθυμος να γίνει στρατιώτης. Δεν θα είναι ανταγωνιστικός, και θα καταρρεύσει όλη η ανταγωνιστική οικονομία. Δεν θα τον ενδιαφέρει να μαζεύει άχρηστα πράγματα, κι όμως όλη η οικονομία εξαρτάται από αυτό. Όλες οι διαφημιστικές εταιρείες φέρνουν απλώς στο νου σας την ιδέα της συσσώρευσης ολοένα και περισσότερων άχρηστων πραγμάτων.
Στο παρελθόν, οι άνθρωποι πίστευαν ότι το προλεταριάτο ήταν η πιο εκμεταλλευμένη τάξη. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Κατόπιν, είδαμε ότι δεν ήταν το προλεταριάτο, αλλά ο κόσμος των γυναικών εκείνος, που τον είχαν εκμεταλλευτεί περισσότερο. Τώρα όμως ανακαλύπτουμε πως ούτε και αυτό δεν είναι αλήθεια. Η περισσότερο εκμεταλλευμένη τάξη -και η πιο ανίσχυρη- είναι η τάξη των μικρών παιδιών. Το παιδί εξαρτάται τόσο πολύ από τους γονείς. Είναι αναγκασμένο να τους ακούει• δεν μπορεί να πει όχι. Βαθιά μέσα, μέσα στα κόκαλα του, μέσα στο αίμα του, μέσα στο μεδούλι του, λέει όχι. Στην επιφάνεια όμως, είναι αναγκασμένο να λέει συνεχώς ναι απλώς και μόνο για να επιβιώσει. Δέχεται λοιπόν τα όρια.
Κι όταν έχεις δεχτεί ορισμένα όρια επί είκοσι, είκοσι πέντε χρόνια -πρόκειται για το ένα τρίτο της ζωής σου και το πιο σημαντικό- ποτέ ξανά δεν θα είσαι τόσο ευφυής, ποτέ ξανά τόσο ζωντανός, ποτέ ξανά τόσο ευάλωτος, ποτέ ξανά τόσο αθώος, ποτέ ξανά τόσο απρογραμμάτιστος.
Τα είκοσι πέντε εκείνα χρόνια, το πρώτο τρίτο της ζωής, τα κατευθύνουν άνθρωποι που είναι φοβισμένοι, που τρέμουν, που είναι δούλοι. Δεν λέω ότι βλάπτουν τα παιδιά τους εν γνώσει τους, σκόπιμα. Είναι καλοί άνθρωποι, οι προθέσεις τους είναι καλές, αλλά η αντίληψη τους είναι μικρή, σχεδόν ανύπαρκτη. Διαφορετικά, όλοι οι γονείς θα βοηθούσαν το παιδί να προχωρήσει πέρα από το γνωστό.
Η λογική είναι πολλή μικρή, η ζωή είναι πελώρια. Η λογική
έχει χρηστική αξία, είναι εφεύρεση του ανθρώπου. Η ζωή δεν
είναι χρηστική., δεν είναι εφεύρεση του ανθρώπου- αντίθετα,
ο άνθρωπος είναι εφεύρεση της ζωής. Η λογική είναι μονοδιάστατη, η
ζωή είναι πολυδιάστατη. Επί χιλιάδες χρόνια όμως, ο άνθρωπος διαπαιδα¬
γωγείται έτσι ώστε να πιστεύει ότι η λογική και η ζωή είναι συνώνυμα.
Αυτό κατάστρεψε όλη τη χαρά της καρδιάς του ανθρώπου. Κατάστρεψε
το πολυτιμότερο πράγμα που έχει η ύπαρξη: Δηλητηρίασε την ικανότητα
του ανθρώπου να αγαπά, γιατί η λογική στρέφεται κατά της αγάπης,
η λογική στρέφεται κατά της μακαριότητας, η λογική στρέφεται κατά
της διαλογιστικότητας, η λογική στρέφεται κατά της θεϊκότητας. Αλλά
η λογική είναι καλή στο πάρε-δώσε της αγοράς — είναι υπολογιστική,
μαθηματική. Η λογική είναι καλή σε σχέση με τα πράγματα, αλλά δεν
είναι καλή σε σχέση με τα πρόσωπα
--------------------------------------------------------------------------------
Νομίζεις ότι ο κόσμος είχε κάποτε λιγότερα προβλήματα από όσα έχει σήμερα; Πάντοτε υπήρχαν τα προβλήματα. Και νομίζεις ότι οι νέες ανθρώπινες λύσεις θα λύσουν τα πάντα; Απλώς θα δημιουργήσουν καινούργια προβλήματα. Ο άνθρωπος δίνει πάντοτε λύσεις εξελικτικά και η κάθε λύση δημιουργεί ένα καινούργιο πρόβλημα. Κάνεις κάτι κι αμέσως κάτι άλλο πάει στραβά.
"Χαρείτε! Ο Θεός έχει πεθάνει και τώρα ο άνθρωπος είναι τελείως ελεύθερος. (Φ. Νίτσε). Και η “μεταγλώττιση” της φράσης.. "Χαρείτε που πέθανε ο Θεός! Τώρα δεν υπάρχει κανείς να κυριαρχεί επάνω σας. Δεν υπάρχει κανένας πιο ψηλά από σάς δεν είναι ανάγκη να φοβάστε κανένα Θεό. Μπορείτε να τον ξεχάσετε τελείως το Θεό”
Ο Μαχαβίρα είπε: Δες τη ματαιότητα που έχει η όλη επιχειρηματολογία των θεϊστών. Δες το γελοίο της όλης ιδέας της αυτοκατάκρισης του ανθρώπου — για το σεξ, για το θυμό, για την απληστία του.
Τί να κάνει ο άνθρωπος; Αν τον έχει δημιουργήσει με αυτόν τον τρόπο ο Θεός, τότε υπεύθυνος είναι ο Θεός, όχι ο άνθρωπος. Και γιατί δημιούργησε τέτοιο είδος ανθρώπου και τέτοιο είδος κόσμου; Αν πρέπει να υποφέρει κάποιος, τότε πρέπει να υποφέρει ο Θεός, όχι ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος είναι απλώς ένα πλάσμα. Είναι όπως όταν φτιάχνεις ένα παιχνίδι. Αν τώρα κάτι δεν πάει καλά στο παιχνίδι, ποιος είναι υπεύθυνος; Δεν μπορείς να κατακρίνεις το παιχνίδι. Φτιάχνεις μηχανές. Αν κάτι δεν πάει καλά, τότε υπεύθυνος είσαι εσύ, όχι η μηχανή.
Δεν μπορείς να κατακρίνεις τις ατομικές βόμβες που έπεσαν στο Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα, ή την ατομική ενέργεια• μπορείς να κατακρίνεις μόνο τους πολιτικούς που χρησιμοποίησαν εκεί τις ατομικές βόμβες. Μπορείς να κατακρίνεις τους επιστήμονες που δημιούργησαν εκείνες τις ατομικές βόμβες.
Η πρώτη και σημαντικότερη ιδιότητα του ανθρώπου είναι η αυτoυπευθυνότητα. Το να νιώθει ότι "Είμαι υπεύθυνος για ό, τι είμαι. Είναι δική μου η επιλογή αυτή. Μου έχουν δοθεί όλες οι εκδοχές. Γεννήθηκα με όλες τις πιθανότητες ανοιχτές. Τίποτα δεν ήταν προκαθορισμένο. Ό, τι κι αν είμαι, καλός ή κακός, η ευθύνη είναι δική μου. Δεν υπάρχει μοίρα, δεν υπάρχει Θεός."
Στης ΗΠΑ ο Θεός δεν είναι τίποτε παραπάνω από κάτι τυπικό, η θρησκεία δεν είναι τίποτε άλλο από μια κυριακάτικη υπόθεση, η εκκλησία δεν είναι κάτι παραπάνω από λέσχη.
Μερικοί άνθρωποι πάνε στο Ροταριανό όμιλο, μερικοί άνθρωποι πάνε στη λέσχη των Λάϊονς, μερικοί άνθρωποι πάνε στη λέσχη των καθολικών, και μερικοί στην προτεσταντική λέσχη. Είναι λέσχες αυτές, όπου ο κόσμος συζητάει για ωραία τίποτα και κουτσομπολεύει την κοινωνία — όμορφοι τόποι συνάντησης, τίποτε κακό δεν έχουν, αλλά είναι πολύ χλιαροί, δεν υπάρχει τίποτα βαθύτερο. Επειδή δεν υπάρχει καμιά βαθιά πεποίθηση στην Αμερική, η Αμερική δεν θα γίνει ποτέ προπύργιο του αθεϊσμού.
Η αμφισβήτηση είναι φυσική, έμφυτη ιδιότητα του είναι σου είναι δοσμένη από το Θεό. Χρησιμοποίησε την, γιατί περιέχει τρομακτική δύναμη. Είναι όργανο για την ανακάλυψη της αλήθειας.
Η αμφισβήτηση είναι μέθοδος για την ανακάλυψη της αλήθειας. Η αμφισβήτηση δεν είναι εχθρός της αλήθειας, είναι ο μόνος της φίλος.
Όλες οι θρησκείες, σε όλες τις εποχές, στηρίζονται πάνω στο φόβο. Εκμεταλλεύονται το ένστικτο του φόβου που υπάρχει στον άνθρωπο, φοβίζουν τον άνθρωπο. Από εκεί προέρχεται κι η λέξη «θεοφοβούμενος» που υπάρχει σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου και της δίνουν την έννοια του θρήσκου. Είναι τελείως ανόητο αυτό. Ο θρήσκος άνθρωπος δεν είναι θεοφοβούμενος, είναι εραστής του Θεού. Ο θεοφοβούμενος άνθρωπος είναι ψευδοθρησκευόμενος. Είναι ένας άνθρωπος που δεν έχει αναζητήσει από μόνος του τη θρησκεία, αλλά που έχει εξαναγκαστεί από τους άλλους να θρησκεύεται.
Οι πολιτικοί δεν μπορούν να πουν την αλήθεια, ακόμα κι αν τη γνωρίζουν. Κατ' αρχήν δεν τη γνωρίζουν, γιατί δεν είναι και πολύ ευφυείς, διαφορετικά δεν θα ήταν πολιτικοί. Δεύτερο, ακόμα κι αν έχουν κάποια επίγνωση, τί πραγματικά συμβαίνει μέσα στην ψυχή της χώρας, δεν μπορούν να το πουν αυτό.
Αληθινά τέλεια σχέση είναι εκείνη στην οποία κάθε μέλος αφήνει να παραμένουν άγνωστες μεγάλες περιοχές του άλλου.
Οι γνώσεις είναι ρηχές, η άγνοια έχει βάθος. Οι γνώσεις είναι επιφανειακές, η μη γνώση σε οδηγεί στην άβυσσο, στα απύθμενα βάθη.
Το σκοτάδι βρίσκεται πολύ πιο πέρα από το χρόνο από ό, τι το φως. Είναι πολύ πιο αιώνιο. Και ο άνθρωπος που απαλλάσσεται από το φόβο μπορεί να νιώσει την ομορφιά του σκοταδιού. Η αίσθηση του είναι βελούδινη,
το βάθος του είναι πελώριο και σε αφήνει τόσο μόνο, απόλυτα μόνο... Εξαφανίζεται ολόκληρος ο κόσμος, απομένει μόνο η συνειδητότητά σου. Και δεν υπάρχει κάποιο αντικείμενο που πρέπει να γνωρίσεις, μόνο το σκοτάδι υπάρχει. Τίποτα που να χρειάζεται να το γνωρίσεις... αρχίζεις να λιώνεις και να χώνεσαι μέσα του.
Κανείς δεν έχει σκεφτεί το σκοτάδι ως έναν από τους σπουδαιότερους διαλογισμούς, μα έτσι είναι.
Αν κατορθώσει τελικά ο γιατρός να εξαλείψει κάθε αρρώστια από τον κόσμο, τότε θα πρέπει να αυτοκτονήσει ο ίδιος. Από τη μια μεριά προσπαθεί να θεραπεύει, προσπαθεί να βρίσκει όλο και περισσότερες και καλύτερες μεθόδους, τεχνικές, φάρμακα για να θεραπεύει τις αρρώστιες, από την άλλη μεριά, στο βάθος μέσα του,
ελπίζει να μην τα καταφέρει.
Ο Κομφούκιος ήταν πολύ σοφός, όταν έλεγε ότι ο γιατρός δεν πρέπει να πληρώνεται για να γιατρεύει την αρρώστια, αλλά να πληρώνεται για να μην επιτρέπει να συμβεί. Είναι τελείως διαφορετική αυτή η προσέγγιση. Πρέπει να πληρώνεις το γιατρό σου γιατί δεν αρρώστησες ολόκληρο το χρόνο γιατί σε φρόντισε. Αν αρρώστησες, δεν πρέπει να τον πληρώσεις για την ακρίβεια, εκείνος θα πρέπει να πληρώσει εσένα.
Αν δεν συμβεί αυτό, το επάγγελμα του γιατρού θα διατηρήσει την εσωτερική του αντίφαση. Ζει και βασιλεύει από τις αρρώστιες σου. Προσεύχεται να αρρωσταίνουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Όταν υπάρχει κάποια επιδημία, οι γιατροί μιλούν για "εποχιακά" πράγματα. Και φυσικά τότε είναι ακριβώς η δίκη τους εποχή.
Αν είσαι απαλλαγμένος από το φόβο, αν ζεις μέσα στην ελευθερία, ο ιερέας γίνεται τελείως άχρηστος. Ποιος θα πάει να τον δει; Για ποιο λόγω; Πηγαίνεις να τον δεις, επειδή θέλεις να σε παρηγορήσει κάποιος. Θέλεις κάποιος να σου δώσει ελπίδες, ενθάρρυνση, να σε κάνει να νιώσεις με κάποιον τρόπο ασφαλής μέσα σε μια πολύ ανασφαλή ζωή.
Αν υπήρχαν ιερείς στον κόσμο των πουλιών, δεν θα πετούσε ποτέ κανένα πουλί, θα έμεναν όλα τους φυλακισμένα στη φωλιά τους. Κανένα πουλί δεν θα έβρισκε ποτέ το θάρρος με εξαίρεση λίγα τρελά πουλιά — κάποιο Βούδα, κάποιο Ζαρατούστρα, κάποιο Λάο Τσε. Μα δεν θα αποτελούσαν τον κανόνα, θα ήταν απλώς οι εξαιρέσεις. Κι ο ιερέας είναι πάντα εναντίον τους, να το θυμάσαι αυτό.
Ο ιερέας ήταν εναντίον του Ιησού, ο ιερέας ήταν εναντίον του Βούδα, ο ιερέας ήταν εναντίον του Ζαρατούστρα, ο ιερέας ήταν εναντίον του Λάο Τσε.
Ποιο ήταν το κακό που είχαν; Γιατί ήταν εναντίον τους ο ιερέας; Ο ιερέας ήταν εναντίον τους, γιατί έκοβαν εκείνοι τις ίδιες τις ρίζες του επαγγέλματος του. Έλεγαν στους ανθρώπους να απαλλαγούν από το φόβο.
Γι' αυτό ακριβώς ο ιερέας και εμμένει στην ιδέα ότι "Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου." Δεν μπορεί να σου πει "Να φοβάσαι εμένα." Δεν είναι εύκολο αυτό, γιατί βλέπεις όλα του τα ανθρώπινα ελαττώματα, τις ανθρώπινες αδυναμίες του. Βλέπεις πως είναι το ίδιο αδύναμος όσο κι εσύ, βλέπεις πως είναι το ίδιο άπληστος όσο κι εσύ, βλέπεις πως είναι το ίδιο θυμωμένος όπως κι εσύ, ότι ζηλεύει όπως κι εσύ.
Επιβάλλει συνεχώς πάνω σου το φόβο του Θεού, το φόβο της κόλασης, το φόβο μια μεγάλης τιμωρίας: αν δεν τον ακούς και ταυτόχρονα σου υποβάλλει συνεχώς την ιδέα ότι όποιος τον ακούει και τον ακολουθεί θα λάβει ανταμοιβή. Από τη μια δημιουργεί το φόβο, από την άλλη δημι¬ουργεί την απληστία σου: απληστία για τον ουρανό, για τον παράδεισο, για τις όμορφες γυναίκες που υπάρχουν εκεί.
Εδώ είναι εναντίον των γυναικών -η γυναίκα είναι η πύλη που οδηγεί στην κόλαση- μα στον παράδεισο όλες οι θρησκείες προσφέρουν όμορ¬φες γυναίκες, πάντοτε όμορφες, που έχουν κολλήσει στα δεκάξι τους χρόνια. Το σώμα τους δεν ιδρώνει—δεν έχουν ανάγκη αποσμητικών! Το σώμα τους είναι φτιαγμένο από χρυσάφι. Όλες οι θρησκείες παρέχουν όλων των ειδών τις απολαύσεις -αυτές ακριβώς που επικρίνουν πάνω στη γη- παράξενη αυτή η λογική!
Αν κοιτάξεις, θα δεις ότι υπάρχει σε όλες τις θρησκείες αυτή η περίεργη λογική: προσφέρεται το ίδιο πράγμα. Ο ιερέας ξέρει πάρα πολύ καλά ότι οι δύο δυνάμεις που διαιρούν τον άνθρωπο είναι: ο φόβος και η απληστία. Κι αν μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις και τα δύο, μπορείς να υποδουλώσεις την ανθρωπότητα. Κι ως σήμερα, έχουν κρατήσει απόλυτα υποδουλωμένη την ανθρωπότητα.
Η τώρα ζωή είναι μια ζούγκλα από λέξεις και δεν θα μπορέσεις να βγεις από τη ζούγκλα. Η πολυμάθεια είναι τόσο μεγάλη ζούγκλα — για την ακρίβεια, είναι η μόνη ζούγκλα που απόμεινε στον κόσμο.
Η ομοφυλοφιλία είναι αρχαία θρησκευτική παράδοση . Βάζοντας χωριστά τις μοναχές και χωριστά τους μοναχούς, δημιουργείς ομοφυλοφιλία. Είναι φυσικό είναι επόμενο να συμβεί.
Θρησκεία σημαίνει ότι ζεις μέσα από τη συνειδητότητά σου. Ηθική σημαίνει ότι ζεις σύμφωνα με τα ανώτατα πρότυπα που σου έχει επιβάλλει η κοινωνία όχι σύμφωνα με το δικό σου φως
Ο Αντάμ και η Έυα έπαιζαν στα ζάρια τον Παράδεισο. Είπαν, "Είμαστε έτοιμοι να χάσουμε τον Παράδεισο, αλλά δεν μπορούμε να χάσουμε την ελευθερία μας." Σεβάστηκαν την ελευθερία πιο πολύ από τον ίδιο τον Παράδεισο με τις απολαύσεις του. Δεν ήταν ηδονιστές, ήταν αναζητητές της αλήθειας.
«Ο γιατρός μου επέμενε να έρθω να σας δω,» είπε η ασθενής στον ψυχίατρο.
«Δεν καταλαβαίνω όμως για ποιο λόγω. Είμαι ευτυχισμένη με το γάμο μου, έχω αρκετούς φίλους, αισθάνομαι ασφαλής με τη δουλειά μου και δεν έχω έγνοιες.»
«Μμμ!» είπε ο γιατρός, ψάχνοντας το σημειωματάριο του. «Και πόσο καιρό σας συμβαίνει αυτό;»
Ήδη στον κόσμο της Δύσης ο άνθρωπος δεν μπορεί να μην έχει προβλήματα, αν δεν έχει είναι ασθενής!!
Συνέβη όταν ένας από τους μεγάλους Ρώσους λογοτέχνες, ο Μαξίμ Γκόρκυ, επισκέφθηκε την Αμερική. Τού έδειξαν όλων των ειδών τα πράγματα που είχαν επινοήσει οι Αμερικανοί για να διασκεδάζουν. Ο άνθρωπος που τον ξεναγούσε, θεωρούσε ότι τον είχε κάνει πολύ ευτυχισμένο. Όσο περισσότερα όμως τού έδειχναν, τόσο πιο στενοχωρημένος φαινόταν. Ο ξεναγός τον ρώτησε: «Τι συμβαίνει; Δεν καταλαβαίνετε;»
Και ο Γκόργκυ είπε: «Μπορώ να καταλάβω, γι' αυτό στενοχωριέμαι. Σε αυτή χώρα πρέπει να λείπει η χαρά. Διαφορετικά, δεν υπάρχει ανάγκη για τόσο πολλές διασκεδάσεις.»
Η παιδεία μας, ο πολιτισμός, η θρησκεία, όλα τους στηρίζονται σε αυτή τη βασική ιδέα, ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι φιλόδοξος. Μόνο ο φιλόδοξος άνθρωπος θα είναι σε θέση να πετύχει την ολοκλήρωση, την ικανοποίηση. Αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ και δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ, όμως η άγνοια είναι τόσο βαθιά, που εξακολουθούμε να πιστεύουμε αυτή την ανοησία.
Η ευτυχία βρίσκεται εκεί που είσαι — όπου κι αν βρίσκεσαι, η ευτυχία βρίσκεται εκεί. Σε περιβάλλει, είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Είναι σαν τον αέρα, σαν τον ουρανό. Η ευτυχία δεν είναι κάτι που χρειάζεται να το αναζητήσεις. Είναι το ίδιο το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο το σύμπαν. Η χαρά είναι το ίδιο το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο το σύμπαν. Πρέπει όμως να κοιτάξεις ευθεία μπροστά σου. Αν κοιτάζεις στο πλάι, τότε τη χάνεις.
Για την ώρα, υποστηρίζεις τους ίδιους σου τους εχθρούς. Πηγαίνεις και ψηφίζεις τους ίδιους σου τους εχθρούς. Είναι σαν να σου έχουν δώσει την ελευθερία να επιλέξεις σε ποια φυλακή θέλεις να πας — στη ρεπουμπλικανική ή στη δημοκρατική. Κι εσύ ψηφίζεις ευχαριστημένος. «Εγώ πιστεύω στη ρεπουμπλικανική φυλακή.» — «Εγώ πιστεύω στη δημοκρατική φυλακή.» Και τα δύο όμως είναι φυλακές. Και από τη στιγμή που υποστηρίζεις τη φυλακή, τότε δεν σου επιτρέπεται να έχεις καμία γεύση ελευθερίας.
Παντού στον κόσμο, σε Ανατολή και Δύση, αυτοί οι Λεγόμενοι πολιτικοί είναι κατά βάθος όλοι τους αδύναμοι άνθρωποι, που υποφέρουν από σύμπλεγμα κατωτερότητας και φοβούνται ότι αν δεν γίνουν ισχυροί πολιτικοί, τότε κάποιος πρόκειται να τους εκμεταλλευτεί, οπότε γιατί να μην εκμεταλλεύονται εκείνοι, αντί να αφήνουν τους άλλους να τους εκμεταλλεύονται;
Το παιδί ήθελε να κοιτάξει μέσα στο ρολόι, να δει τι είναι αυτό που κάνει τικ. Είχε επιστημονική περιέργεια. Και το ρολόι δεν είναι τόσο πολύτιμο, όσο η περιέργεια του, ο ερευνητικός του νους. Το ρολόι δεν έχει καμία αξία. Ακόμη κι αν καταστραφεί, δεν χάθηκε τίποτα. Από τη στιγμή όμως που καταστρέφεται ο ερευνητικός νους, έχουν χαθεί πολλά! Τότε, δεν θα ερευνήσει ποτέ για την αλήθεια.
Το χρήμα είναι ένα σύμβολο. Η πολιτική δύναμη είναι ένα σύμβολο. Το κοινωνικό κύρος είναι ένα σύμβολο. Αυτά δεν είναι πραγματικότητες. Αυτά είναι ανθρώπινες προβολές. Αυτά είναι απλώς όνειρα, που τα προβάλλει ένας στενάχωρος, μίζερος και δυστυχισμένος νους.
Η δυστυχία σε κάνει να τραβάς την προσοχή των ανθρώπων. Όποτε είσαι δυστυχισμένος, σε προσέχουν, σε συμπαθούν, σ' αγαπούν. Οι πάντες σε φροντίζουν. Ποιος θέλει να πληγώσει έναν δυστυχισμένο άνθρωπο; Ποιος ζηλεύει έναν δυστυχισμένο άνθρωπο; Ποιος θέλει να είναι ανταγωνιστικός με έναν δυστυχισμένο άνθρωπο; Αυτό θα ήταν πολύ πρόστυχο.
Τον δυστυχισμένο άνθρωπο τον φροντίζουν, τον αγαπούν, τον προσέχουν. Υπάρχει μεγάλη επένδυση στη στενοχώρια και τη δυστυχία.
Μη δείχνεις τόσο πολλή συμπάθεια στους ανθρώπους που είναι στενοχωρημένοι και δυστυχισμένοι. Αν κάποιος είναι δυστυχισμένος, βοήθησε τον, αλλά μην του δείχνεις συμπάθεια.
Μην του δίνεις την ιδέα ότι η δυστυχία είναι κάτι που αξίζει να την έχει.
Θα παρατηρήσεις μερικά πράγματα. Το να είσαι στενοχωρημένος, δυστυχισμένος και μίζερος, σε βολεύει. Η κοινωνία σ' αγαπάει, οι άνθρωποι σε σέβονται. Μέχρι και άγιος μπορείς να γίνεις! Γι’ αυτό και οι άγιοι σου είναι όλοι τους στενοχωρημένοι και μίζεροι. Η μιζέρια είναι γραμμένη φαρδιά πλατιά στο πρόσωπο τους, στα μάτια τους.
Επειδή είναι μίζεροι, εναντιώνονται σε κάθε χαρά. Επικρίνουν τη χαρά ως ηδονισμό. Επικρίνουν κάθε δυνατότητα χαράς ως αμαρτία. Είναι μίζεροι και θα προτιμούσαν να βλέπουν όλο τον κόσμο στενοχωρημένο, δυστυχισμένο και μίζερο. Για την ακρίβεια, μόνο μέσα σε ένα μίζερο κόσμο μπορούν να θεωρούνται άγιοι! Σε έναν ευτυχισμένο κόσμο, θα νοσηλευόταν στο ψυχιατρείο. Είναι άρρωστοι άνθρωποι, νευρωτικοί, παθολογικές περιπτώσεις!
Αν όμως είσαι στενοχωρημένος, κανένας δεν πρόκειται να σε ρωτήσει γιατί είσαι στενοχωρημένος. Το να είσαι στενοχωρημένος και δυστυχισμένος μοιάζει κάτι φυσικό — οι πάντες αυτό είναι.
Ασυνείδητα, αυτή η ιδέα εδραιώνεται μέσα σου, ότι η στενοχώρια και η δυστυχία είναι φυσικά πράγματα κι ότι η ευτυχία είναι κάτι αφύσικο. Η ευδαιμονία πρέπει να αποδειχθεί.
Η στενοχώρια, η δυστυχία και η μιζέρια δεν χρειάζονται καμία απόδειξη. Αυτό, σιγά-σιγά βυθίζεται μέσα σου – μέσα στο αίμα σου, μέσα στα κόκαλα σου, μέσα στο μεδούλι σου – αν και φυσικά εναντιώνεται στον ίδιο σου τον εαυτό, στην ίδια σου τη φύση.
Ακόμη κι αν πρόκειται για δυστυχία, το Εγώ δεν θέλει μια συνηθισμένη δυστυχία, θέλει μια εξαιρετική δυστυχία! Είτε με τον ένα είτε με τον άλλο τρόπο, θέλει κανείς να είναι ο πρώτος. Γι' αυτό και κάνουμε βουνό τα μικροπράγματα.
Έρχεσαι σ' εμένα αναζητώντας γνώση. Εσύ θέλεις έτοιμες συνταγές, ώστε να μπορέσεις να προσκολληθείς πάνω τους, εγώ όμως δεν σου δίνω καμία. Για την ακρίβεια, αν έχεις έτοιμες συνταγές, πέταξε τις! Σιγά-σιγά, καταστρέφω τη βεβαιότητα σου. Σιγά-σιγά, σε κάνω όλο και πιο διστακτικό. Σιγά-σιγά, σε κάνω όλο και πιο ανασφαλή. Αυτό είναι το μόνο πράγμα που χρειάζεται να γίνει. Αυτό είναι το μόνο πράγμα που χρειάζεται να κάνει ένας δάσκαλος — το να σε αφήσει μέσα σε πλήρη ελευθερία. Μέσα σε πλήρη ελευθερία, με όλες τις δυνατότητες ανοιχτές, χωρίς να είναι τίποτα προκαθορισμένο, θα πρέπει να έχεις επίγνωση.
Η αποβλακωμένη ευφυΐα είναι αυτό που ονομάζεται διανόηση. Οι λεγόμενοι διανοούμενοι δεν είναι πραγματικά ευφυείς, απλώς σκέφτονται συνεχώς. Η διανόηση είναι ένα πτώμα. Μπορείς να το στολίσεις ΅ε ΅εγάλα ΅αργαριτάρια, ΅ε διαμάντια, ΅ε σμαράγδια, ένα πτώμα όμως εξακολουθεί να είναι πτώμα.
Οι άνθρωποι έχουν 'καλλιεργημένη' εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη έχει γίνει πίστη, όχι βίωμα. Έχουν διδαχθεί να πιστεύουν, δεν έχουν διδαχθεί να γνωρίζουν μέσα από τα βιώματα τους. Εκεί έχει χάσει η ανθρωπότητα.
Τη ζωή μπορείς να τη ζήσεις μόνο επικίνδυνα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να τη ζήσεις. Μόνο μέσα από τον κίνδυνο, η ζωή μεγαλώνει και ωριμάζει. Χρειάζεται να είναι κανείς περιπετειώδης, πάντοτε έτοιμος να ρισκάρει το γνωστό για το άγνωστο.
Και από τη στιγμή που έχεις γευτεί τις χαρές τής περιπέτειας και τής ελευθερίας, δεν μετανιώνεις ποτέ — επειδή τότε ξέρεις τι σημαίνει να ζεις στο μέγιστο. Τότε, ξέρεις τι σημαίνει να καις τη δάδα τής ζωής σου και από τις δυο μεριές μαζί. Κι ακόμη και μία στιγμή τέτοιας έντασης είναι πιο ικανοποιητική από μια ολόκληρη αιωνιότητα ασήμαντης ζωής.
Ο νους επεμβαίνει και προσπαθεί να κατέχει τον άνθρωπο και τότε η αγάπη καταστρέφεται. Ο νους είναι πολύ άπληστος. Ο νους είναι η ίδια η απληστία.
Ο νους είναι πολύ δηλητηριώδης. Έτσι, εκείνος που θέλει να μπει μέσα στον κόσμο της αγάπης, πρέπει να εγκαταλείψει το νου και να ζήσει χωρίς τις παρεμβάσεις του.
Ο νους είναι καλός για την αγορά. Εκεί είναι αναγκαίος. Στην αγάπη όμως, δεν είναι καθόλου αναγκαίος. Είναι αναγκαίος για τα μαθηματικά, για το διαλογισμό όμως δεν είναι καθόλου αναγκαίος.
Ο νους έχει χρησιμότητα, όμως η χρησιμότητα αφορά μόνο τον εξωτερικό κόσμο. Στον εσωτερικό κόσμο, δεν έχει καμία χρησιμότητα.
Μπορεί να έχεις παρατηρήσει πως όταν φοβάσαι, όταν αισθάνεσαι αγωνία, όταν κάτι σε στενοχωράει, ο νους δουλεύει υπερβολικά πολύ και είναι τρομερά επικεντρωμένος στο θέμα που σε απασχολεί. Όταν δεν έχεις αγωνίες και στενοχώριες, ο νους δεν δουλεύει και τόσο πολύ.
Αν υπάρχει αγάπη, τα σύνορα θα εξαφανιστούν. Αν υπάρχει αγάπη, τότε ποιος θα είναι χριστιανός και ποιος θα είναι Εβραίος; Αν υπάρχει αγάπη, οι θρησκείες θα εξαφανιστούν.
Αν υπάρχει αγάπη, τότε ποιος πρόκειται να πηγαίνει στο ναό; Για ποιο λόγω; Επειδή λείπει η αγάπη, αναζητάς το Θεό. Ο Θεός δεν είναι τίποτε άλλο παρά το υποκατάστατο τής αγάπης που σου λείπει.
Διαλογισμός είναι απλώς το θάρρος να είσαι σιωπηλός και μόνος σιγά-σιγά, αρχίζεις να αισθάνεσαι μια καινούρια ποιότητα τον εαυτού σου, μια καινούρια ζωντάνια, μια καινούρια ομορφιά, μια καινούρια ευφυΐα, που δεν είναι δανεισμένη από κανέναν, αλλά που μεγαλώνει και αναπτύσσεται μέσα σου, που έχει ρίζες μέσα σου. Κι αν δεν είσαι δειλός, θα ανθίσει και θα δώσει καρπούς.
Όταν το παιδί είναι άρρωστο, φρόντισε το σώμα του, αλλά ποτέ μην του δίνεις υπερβολική προσοχή. Αυτό είναι επικίνδυνο, επειδή έτσι συνδέει την αρρώστια με την προσοχή — πράγμα που είναι αναπόφευκτο να συμβεί, αν αυτό επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά.
Γεννήθηκες, ήρθες στον κόσμο με ζωή, με συνειδητότητα, με τρομερή ευαισθησία.
Κοίταξε απλώς ένα μικρό παιδί. Κοίταξε τα μάτια του, τη φρεσκάδα του. Δυστυχώς όλα αυτά θα έχουν καλυφθεί από την ψεύτικη προσωπικότητα.
Από την παιδική σου ηλικία, ακούς ότι «το τριαντάφυλλο είναι όμορφο». Έτσι, όταν βλέπεις ένα τριαντάφυλλο, επαναλαμβάνεις απλώς σαν κομπιούτερ ότι «το τριαντάφυλλο είναι όμορφο». Το νιώθεις αυτό πραγματικά; Αν δεν το νιώθεις, μην το λες.
Όταν κοιτάζεις το φεγγάρι, μη λες πως είναι όμορφο αν αυτό δεν το νιώθεις μέσα σου. Θα εκπλαγείς με το ότι το ενενήντα εννέα τοις εκατό τού υλικού που κουβαλάς μέσα στο νου σου, είναι όλο δανεισμένο.
Και μέσα σ' αυτό το ενενήντα εννέα τοις εκατό τού υλικού, που είναι άχρηστα σκουπίδια, χάνεται το ένα τοις εκατό τής εσωτερικής αίσθησης — πνίγεται. Παράτα εκείνη τη γνώση. Ανακάλυψε τη δική σου εσωτερική αίσθηση.
Ο διαλογισμός δεν είναι τίποτε άλλο από την ανακάλυψη τής εσωτερικής άίσθησης.
Ο μεγαλύτερος φόβος στον κόσμο είναι για τη γνώμη των άλλων. Και τη στιγμή που παύεις να φοβάσαι το πλήθος, δεν είσαι πια πρόβατο, γίνεσαι λιοντάρι, μέσα στην καρδιά σου εμφανίζεται ένας μεγάλος βρυχηθμός — ο βρυχηθμός τής ελευθερίας.
Ο Βούδας το έχει ονομάσει αυτό 'βρυχηθμό τού λιονταριού." Όταν ένας άνθρωπος φτάνει σε μια κατάσταση απόλυτης σιωπής, βρυχάται σαν λιοντάρι. Για πρώτη φορά, γνωρίζει τι είναι ελευθερία, επειδή τώρα δεν υπάρχει κανένας φόβος για τη γνώμη των άλλων. Το τι λένε οι άνθρωποι, δεν μετράει καθόλου. Είτε σε λένε άγιο είτε σε λένε αμαρτωλό, δεν έχει καμία σημασία. Ο μοναδικός κριτής σου είναι ο θεός. Και ο Θεός δεν είναι κάποιος άνθρωπος. Θεός σημαίνει ολόκληρο το σύμπαν.
Το να ζεις επικίνδυνα σημαίνει ότι ζεις. Αν δεν ζεις επικίνδυνα, δεν ζεις. Η ζωή ανθίζει μόνο μέσα στον κίνδυνο. Η ζωή δεν ανθίζει ποτέ μέσα στην ασφάλεια. Ανθίζει μόνο μέσα στην ανασφάλεια.
Να ερωτεύεσαι, αλλά μην αφήνεις τον έρωτα σου να υποβιβάζεται σε γάμο. Να εργάζεσαι, αλλά μην αφήνεις τη δουλειά σου να γίνει όλη σου η ζωή. Η ζωή σου, το κέντρο τής ζωής σου, πρέπει να παραμείνει το παιχνίδι.
Η εργασία πρέπει να είναι απλώς ένα μέσο για παιχνίδι. Να εργάζεσαι, αλλά να έχεις χρόνο, να έχεις ευκαιρία να παίζεις. Μην αφήνεις τη ζωή σου να περιορίζεται μέσα σε μια εργασιακή ρουτίνα — επειδή ο σκοπός τής ζωής είναι το παιχνίδι!
Παιχνίδι σημαίνει να κάνεις κάτι για την ίδια τη χαρά που παίρνεις κάνοντας το. Αν σου δίνουν χαρά περισσότερα πράγματα, τότε θα έχεις μεγαλύτερη ζωντάνια. Ασφαλώς, η ζωή σου θα διακυβεύεται πάντοτε, θα βρίσκεται πάντοτε σε κίνδυνο. Έτσι όμως πρέπει να είναι η ζωή.
Το ρίσκο είναι κομμάτι τής ζωής. Για την ακρίβεια, το ρίσκο είναι το καλύτερο κομμάτι τής ζωής, το πιο όμορφο κομμάτι τής ζωής. Κάθε στιγμή είναι ένα ρίσκο. Μπορεί να μην το έχεις συνειδητοποιήσει... Όταν εισπνέεις και εκπνέεις, παίρνεις ένα ρίσκο: Ποιος ξέρει αν η εισπνοή επιστρέψει ή όχι; Δεν υπάρχει καμία εγγύηση γι' αυτό, καμία βεβαιότητα.
Εμείς φτιάχνουμε πολλών ειδών φυλακές: σχέσεις, πεποιθήσεις, θρησκείες - όλα τους είναι φυλακές. Αισθάνεται κανείς άνετα, επειδή εκεί δεν φυσάνε άγριοι άνεμοι.
Το εγώ είναι το αυγό και θα πρέπει να βγεις έξω απ' αυτό. Να είσαι εκστατικός! Βγες έξω από κάθε προστασία και κάθε κέλυφος και κάθε ασφάλεια. Τότε, θα φτάσεις στον ευρύτερο κόσμο, στον απέραντο, στο άπειρο. Μόνο τότε ζεις και ζεις με αφθονία.
Όπως υπάρχουν αλκοολικοί, έτσι υπάρχουν και εργασιομανείς. Κρατούν συνεχώς τον εαυτό τους απασχολημένο με κάποια εργασία. Δεν μπορούν να σταματήσουν να εργάζονται. Οι αργίες είναι τρομακτικές. Δεν μπορούν να καθίσουν σιωπηλά. Μπορεί να αρχίσουν να ξαναδιαβάζουν την εφημερίδα που μόλις διάβασαν. Θέλουν να παραμένουν συνεχώς απασχολημένοι, επειδή αυτή η απασχόληση γίνεται κουρτίνα ανάμεσα στον εαυτό τους και το θάνατο.
Οι επιτυχίες ήταν και αποτυχίες επίσης. Οι αποτυχίες ασφαλώς ήταν αποτυχίες και οι απολαύσεις δεν ήταν παρά εναύσματα για να υποφέρεις πόνο.
Και οι δύο αυτοί τρόποι ζωής έχουν αποτύχει. Η Ανατολή έχει αποτύχει επειδή επιχείρησε το διαλογισμό χωρίς την αγάπη. Η Δύση έχει αποτύχει επειδή επιχείρησε την αγάπη χωρίς το διαλογισμό. Όλη μου η προσπάθεια είναι να σου δώσω μια σύνθεση, το όλο — που σημαίνει διαλογισμό συν αγάπη.
Πρέπει κανείς να είναι σε θέση να είναι ευτυχισμένος όταν είναι μόνος του και να είναι επίσης σε θέση να είναι ευτυχισμένος και μαζί με τους ανθρώπους.
Πρέπει να είναι κανείς ευτυχισμένος μέσα του και να είναι επίσης ευτυχισμένος και μέσα στις σχέσεις.
Το να εκθέτεις συνεχώς τον εαυτό σου, θα σου φανεί στην αρχή πολύ τρομακτικό, σύντομα όμως θα αρχίσεις να δυναμώνεις, επειδή από τη στιγμή που εκτίθεται η αλήθεια, γίνεται πιο δυνατή και το ψεύτικο πεθαίνει, Και με το να γίνει η αλήθεια πιο δυνατή, εσύ ριζώνεις και κεντράρεσαι. Αρχίζεις να γίνεσαι άτομο. Η προσωπικότητα εξαφανίζεται και εμφανίζεται η ατομικότητα.
Η προσωπικότητα είναι κάτι ψεύτικο, κάτι ανυπόστατο, η ατομικότητα είναι ουσιώδης.